ABEN (NIELS HENRICH ABEL)

NHÀ TOÁN HỌC NGƯỜI NA-UY

(1802 - 29)

1, CUỘC ĐỜI

Ông sinh ngày 5/8/1802 tại đảo Finnoy, Na-uy.

Ngày từ khi 16 tuổi, Aben đã có khả năng tự nghiên cứu các tác phẩm của bậc thầy về toán học như Niu-tơn, Ơle, Lagrănggiơ.

Ông mồ côi cha khi mới 18 tuổi và đã phải đi dạy học để có tiền nuôi sống gia đình trong cảnh túng bẩn.

Khi 19 tuổi, ông đã nghiên cứu các công trình của Gao-xơ về số học và sau đó đi sâu vào phương trình đại số bậc 5.

Năm 23 tuổi, ông sang Đức và Pháp tiếp tục nghiên cứu và đã lập gia đình. Có rất nhiều công trình toán học của ông hồi đó chưa được sự quan tâm đúng mức của các đại gia như Lơgiăngđrơ, Côsi.

Ông mất ngày 6/4/1829 khi mới có 27 tuổi. Sau khi ông mất, người ta mới thông báo là ông được nhận chức giáo sư toán ở Đại học Beclin và năm 1930 ông được tặng Giải toán học lớn của Viện Hàn lâm Khoa học Pháp.

2, SỰ NGHIỆP

Ông đã có nhiều cống hiến quan trọng đối với sự phát triển của toán học:

- Đã chứng minh rằng phương trình đại số tổng quát bậc n ≥ 5 không thể giải được bằng căn thức.

- Đã sáng lập ra lý thuyết các hàm số elliptic.

- Đã có nhiều đóng góp về lí thuyết chuỗi.

- Đã nghiên cứu tích phân của các hàm số đại số không có nguyên hàm là hàm sơ cấp và dẫn đến các hàm siêu việt mới, một công trình mà sau này Hecmit[*] đánh giá là một công trình lớn về giải tích toán học đã nêu đề tài cho các thế hệ đến 500 năm sau.

Nguồn: Từ điển danh nhân thế giới, T1, Nxb Giáo dục, Hà Nội, 2003.

---

[*] Hecmit (Charles Hermite, 1822-1901): người đầu tiên đề cập đến phép giải phương trình đại số bậc 5 và có nhiều công trình về không gian vectơ.